bós na namumugtakan kan mga iyán11, nagsakit pa
giráray kaming makatipon kan mga sangkap na samúyang idinodólot sa bandiyak.
Dai nin siisay man sa satong mga tawohan nin nagkanigó sa satong mga madodónong nin síring na pangataman, ni síring man na pagmalasakit: itinalá ni W. E. Retana su saiyang may mga marigon na gayong katibayan na Vida y Escritos del Dr. Jose Rizal12; si A. Craig, su saiyang Lineage Life and Labors of Jose Rizal13 si C. H. Russell asin si E. B. Rodriguez, su saindang Hero of the Filipinos14; si Rev. F. C. Laubach, su saíyang Rizal: Man and Martyr15; asin bílang bunga nin sarong certamen oficial, kan 1938, su mga biografía na mga idinatá, saró su nagkamit nin pásib16, saró accesit asin duwa su mensión honorífica, saró kan mga ini (su ki C. Quirino) linimbag sa irárom kan paksá na The Great Malayan17; inoolit nyamó na dai nin siisay man na filipino na náging dahelán nin síring kadakol asin kanigúan na mga pag-adal na árog ki Rizal; alágad su saiyang mga rawitdawit dai nagalagdá sa sinabi nang mga biografía, kundi nagkakapira sana lámang: yaon diyan an pagkakanigó na ipalimbag an mga iyán na sararó asin biriyó sa saró sanang aklat.
Huli ta an pagkatawo ni Rizal bílang tagapagkabray, bílang tagapagtúyaw asin bílang tagapagáwit kan saíyang banwaan, bakong hababá sa halaga kan ibang kamugtakan kan saiyang pagkatawo. Minásabay kami sa ganan ni Unamono: si Rizal, tagapagáwit, namamantáag na gayo na síring sa Rizal, makibanwaan, asin háyag na gayo na labis pa sa pagkabílang parabólong, bílang pantás na tawo, bílang mananalaysay18, bílang tagapamahayag19, asin bilang man novelista; sa samúyang pakasábot, pakatapus kan pagkamakibanwaan asin linguista -- mga título na ipinangingibábaw nyamó sa gabós na mga saíyang kakayahan.
11 kan mga rawitdawit ni Rizal.
12 Búhay asin mga Kasuratan.
13 Buhay asin mga Gibo ni José Rizal.
14 Bayani kan mga Filipino.
15 Si Rizal: Tawó asin Martir.
16 premio.
17 An Dakúlang Malayo.
18 historiador.
19 periodista.
